Materialen van tuinornamenten
Tuinornamenten worden gemaakt uit verschillende materialen. Een overzicht
Tuinornamenten zijn altijd al vervaardigd in een grote diversiteit van materialen - verschillende soorten steen, compositiesteen, marmer, metalen, keramiek, hout soms. De oudste ornamenten werden gekapt uit steen of marmer; steengoed en terracotta deden pas veel later hun intrede, vanaf eind 18de eeuw. Het kan interessant zijn te weten en te begrijpen waarom een bepaald soort materie het beter zal doen in deze tuin of minder goed in een andere. Daarom dit overzicht.
Marmer
Het aanwenden van marmer voor tuinornament heeft een lange geschiedenis. Het oppervlak dat bekomen kan worden met eerste- kwaliteitsmarmer heeft het bij kunstenaars zeer geliefd gemaakt sinds vroege tijden. Marmer is een metamorfe kalksteen die volledig kristallijn is en een suikerachtig voorkomen heeft. Marmer heeft altijd bestaan in een grote variëteit van kleuren: dit aspect bepaalt mede de duurte ervan. Voorbeelden van marmersoorten die veel gebruikt zijn voor tuinornamenten: mediterrane marmers (Italiaanse Carrara, Griekse Thassos, Naxos White), blanc statutaire, Rosso Verona (roze- rood van kleur), Istrian marmer,. . .
Steen
De term steen (natuursteen) omvat een brede waaier van materialen, waarvan vele zijn aangewend voor tuinornament. Eén van de grote troeven van steen is het verweren: de hoeveelheid van mossen en korstmossen waarmee een stuk bedekt is draagt in vele gevallen toe tot de schoonheid ervan. Denk dus goed na vooraleer met emmer en borstel aan te rukken: je zou er wel eens het geld kunnen afschrobben (!) Enkele steensoorten veel gebruikt voor tuinornament zijn, per land gerangschikt:
- België: arduin (blauwe hardsteen), gritsteen ( harde grove zandsteen), witte steen, kalksteen, Balegemse steen, Doornikse steen, Gobertange- steen
- Engeland: Portland stone (witachtige kalksteen uit Dorset, veruit de bekendste steen in GB), Bath stone (warme geel-grijze kleur), kalksteen (witte zachte steen, veel gebruikt in 19de en 20ste eeuw, ideaal voor tuin-ornamenten, verweert vlug)
- Frankrijk : witsteen (witte steen, vele soorten, zoals bv Balzac, Euville, Massangis,. . ), Buxy (marmerachtige natuursteen), Hauteville (compacte lichtgele kalksteen)
- Italië : Vicenza- steen (zie uitgebreid bij 'Links'), vele marmersoorten (waarvan de bekendste Carrara)
Compositiesteen
Compositiesteen (samengestelde steen) is een natte mengeling van deeltjes gebaseerd op steen gecombineerd met toevoeging van verschillende aggregaten (toeslagstoffen). Eigenlijk een soort beton dus, maar niet helemaal want de Romeinen kenden al compositiesteen: men kan moeilijk stellen dat de Romeinen met beton bezig waren (!). Andere benamingen naast compositiesteen en samengestelde steen zijn: gegoten steen, 'cement fondue' (in Engeland), gietvormsteen. . . Het is klaar dat ornamenten in compositiesteen géén 'pièces uniques' zijn. .
Terracotta
Terracotta, wat letterlijk betekent 'gebakken aarde', omvat weeral een grote variëteit van materialen. Voor de tuin komen deze neer op gewone terracotta, een op klei gebaseerde materie die gebakken is op een relatief lage temperatuur (en daarom eigenlijk niet zo geschikt is voor ons klimaat); vuurvaste klei - de materie waar bakstenen van zijn gemaakt en gebakken opeen veel hogere temperatuur en daarom meer weerbestendig; en steengoed (zwaar aardewerk) waar aan de klei gemalen vuursteen en glas is toegevoegd. Steengoed is gebakken op 'n dergelijke hoge temperatuur dat het perfect weerbestendig is. De kleur kan variëren van roodbruin tot bleek roomkleurig. Terracotta was één van de vroegste materialen geproduceerd door de mensheid en de goed kneedbare substantie van het materiaal voor het bakken laat een fantastische verscheidenheid in modellen en producten toe.
Gietijzer
Het gebruik van gietijzer voor tuinornament werd wijdverspreid in de vroege jaren van de 19de eeuw. Vooral in Frankrijk werden in de 19de eeuw op grote schaal gietijzeren tuinornamenten gefabriceerd door wereldberoemde firma's zoals bv Barbezat & Cie, Val d'Osne, A Durenne,. . . Het grote voordeel van gietijzer was dat het niet duur was (lees goed wàs ) en het grote nadeel dat het roestte. Grote firma's in Engeland waren Coalbrookdale en Britannia Iron Works (ook gekend onder de naam Handyside).
Brons
Brons was één van de eerste legeringen (metaalmengsels) gemaakt door de mens en het gebruik ervan gaat terug tot het derde millennium voor Christus. Het is een legering van koper en tin; de precieze verhoudingen zijn niet exact bepaald en er zijn doorgaans zelfs sporen van andere metalen in de legeringen te vinden. Het gebruik van brons in de beeldende kunst is genoeg bekend, en een opmerkelijk hoog niveau van bekwaamheid werd bereikt in Romeinse en Griekse bronzen. Brons word soms verward met koper (ze zien er ongeveer hetzelfde uit), maar slechts weinig tuinornamenten zijn gemaakt uit koper.
Lood
De zachtheid en de lage smelttemperatuur van lood zijn er schatplichtig aan dat deze materie al zo lang aangewend wordt voor vele doeleinden. Het is ook een zeer weerbestendig product. De Romeinen maakten al overvloedig gebruik van lood voor o. a. munten en loodgieterswerken. Lood werd door de vermaarde Engelse tuinarchitecte en schrijfster Gertrude Jekyll omschreven als 'being the most suitable materiaal for garden ornament in the British climate as it is weather resistant'.
